YÖNETİCİ ÖZETİ

İyi yönetişim, yöneten ve yönetilen ilişkisinde güvenin sağlanması ve artırılması amacını taşır. Seçilmiş temsilciler ile atanmış bürokratların, toplumun beklenti ve taleplerini güvene dayalı bir şekilde karşılamasını hedefler. Güvenin sağlanması ve artırılmasında duyarlılık, kapsayıcılık, katılımcılık, etkililik, verimlilik ve şeffaflık gibi iyi yönetişim ilkelerinin uygulanması önemlidir. İyi yönetişim kültürü, sunduğu güven ortamı ve iş birliği imkanları ile belediyelerin kamu hizmetlerini daha bütünsel, kapsayıcı ve etkin bir şekilde sunmalarına olanak tanır. Belediyelerin iyi yönetişim kültür ve uygulamalarını güçlendirmesi şehirlerde demokrasi, sürdürülebilir kalkınma ve yaşam kalitesinin artmasına hizmet eder. Belediyelerin iyi yönetişim kültür ve uygulamalarını güçlendirmesi şehirlerde demokrasi, sürdürülebilir kalkınma ve yaşam kalitesinin artmasına hizmet eder.

Belediye Yönetişim Karnesi^© 2023 araştırması, Argüden Yönetişim Akademisi olarak 2018 yılında gerçekleştirdiğimiz çalışmanın, 2023 yılı itibariyle yeni bilgiler ışığında İstanbul ilçe belediyelerinin yönetişim uygulamalarında yaşanan değişimi izlemek ve mevcut durumu anlamak amacıyla güncellenmiş versiyonudur. Araştırmamız “vatandaş bakış açısı” ile yürütülmektedir. Vatandaş bakış açısı ile kastedilen, herhangi bir vatandaşın belediyenin açıklamış olduğu bilgi ve belgeleri, internet ve diğer mecralarda belediye ile ilgili yayınlanmış verileri inceleyerek belediyeye dair bir değerlendirme yapmasıdır.

Yapılan araştırma sonucunda, 2018 yılında belediyelerin çoğunluğunun 375–625 puan aralığında (Grup 4 ve 5) olduğu görülürken, 2023 yılında belediyelerin çoğunluğunun 500–750 puan aralığına (Grup 3 ve 4) ilerlediği tespit edildi. 625–750 puan aralığındaki (Grup 3) belediyelerin sayısı 3’ten 9’a, 500–625 puan aralığındaki (Grup 4) belediyelerin sayısı ise 16’dan 23’e yükseldi. Diğer yandan, 375–500 puan aralığındaki (Grup 5) belediyelerin sayısı 15’ten 4’e, 250–375 puan aralığındaki (Grup 6) belediyelerin sayısı ise 3’ten 1’e düştü. Belediyelerin BYK 2023 karne notu ortalamasında ise BYK 2018’e kıyasla 60 puanlık bir artış tespit edildi.

Son beş yıla bakıldığında ilçe belediyelerinin Entegre Raporlama, Katılımcı Bütçe, Meclis görüşmelerinin yayınlanması, varlıklarının değerleri ile ilgili bilgi paylaşımı, Avrupa Yönetişim Mükemmelliği Markası’nın (ELOGE) kullanım hakkının alınması gibi konulardaki yenilikçi uygulamaları ile iyi yönetişim kültüründe bir iyileşme olduğu söylenebilir.

Belediyelerimizde bu iyi uygulamalar yaygınlaşmakla birlikte vatandaşlardan hizmet planlamada görüş alınması, taşınmazlar konusunda bilgi paylaşımı, meclis komisyon raporlarının paylaşılması ve iç denetçi istihdamının azalması gibi konularda da 2018 yılına göre gerileme yaşandığını gözlemliyoruz.Belediyelerimizde vatandaşlardan hizmet planlamada görüş alınması, taşınmazlar konusunda bilgi paylaşımı, meclis komisyon raporlarının paylaşılması ve iç denetçi istihdamının azalması gibi konularda 2018 yılına göre gerileme yaşandığını gözlemliyoruz.

Belediye Yönetişim Karnesi© 2023 Araştırma Sonuçları

İstanbul ilçe belediyelerinde iyi yönetişimin gelişmesi için 5 temel başlık tespit edildi:

1. Veri Temelli Yönetişim Anlayışının Benimsenmesi

Hem stratejik plan hem de stratejik plan sonrası dönemde özellikle mahalle temelli verilerin toplanması ve bütünsel bir bakış açısı ile analiz edilmesi faydalı olut. Her mahallede ihtiyaç ve beklentilere uygun yatırımların yapılması ve hizmetlerin götürülmesi vatandaş memnuniyeti, kuruma duyulan güven ve bölgenin yaşam kalitesini iyileştirecektir. Yürütülecek faaliyetler ve yapılacak yatırımların doğru planlamasına katkı sağlayacaktır.
Belediyelerde süreç performanslarının veri temelli olarak değerlendirilmesi performansın geliştirilmesine ve süreçlerin etkinlik ve verimliliklerinin artmasına yardımcı olacaktır.
Karar süreçlerinin veriye dayalı olarak yürütülmesi ve kararın nasıl alındığının şeffaf bir şekilde paydaşlar ile paylaşılması kuruma duyulan güveni artıracaktır.
Özellikle katılım süreçlerinin veriye dayalı olarak yürütülmesi, doğru paydaşların bu süreçlerde yer alarak önemli girdiler sağlamasına ve karar kalitesinin artmasına yardımcı olacaktır.

2. Bilgi Paylaşım Kalitesinin Artırılması

Belediyelerin mali tablolarını (gelir, gider tabloları ve bilançoları) geçmiş dönemler ile karşılaştırmalı olarak paylaşmaları, belediyelerin mali durumlarında meydana gelen değişimleri izlemeye imkân sağlayacaktır.
Belediyelerin, eğer iştirakleri varsa kendi mali tablolarına ilave olarak bu iştirakleri de içerecek şekilde konsolide mali tabloları yayınlamaları faydalı olacaktır.
Belediyelerin Stratejik Plan ve Performans Programlarında belirlemiş oldukları hedefleri gerçekleştirmek için yaptıkları harcamaları, bütçe ile karşılaştırmalı olarak paylaşmaları kaynak planlamasının etkinliğinin anlaşılması ve eğer olumlu veya olumsuz sapmalar oldu ise bunlarının sebeplerinin açıklanmasına imkan sağlayacaktır. Daha tutarlı bütçe performansının geliştirilmesine yardımcı olacaktır.
Belediyelerin belirlemiş oldukları hedeflerin gerçekleşmeleri ile ilgili bilgi paylaşmaları ve sapmaları nedenleri ile açıklamaları, değerlendirme imkanını artırması nedeniyle güveni de artıracaktır.

3. Anlamlı ve Etkili Paydaş Katılım Kalitesinin İyileştirilmesi

Belediyelerin gerek Stratejik Plan hazırlama süreçlerinde gerekse hizmet planlama çalışmalarında tüm ilgili kilit paydaş gruplarının sürece katılımını güvence altına almaları faydalı olacaktır.
Anlamlı paydaş katılımı yaklaşımı, katılım süreçlerinden en yüksek faydanın elde edilmesine de imkân sağlayacaktır. Katılımcılara istişare konuları hakkında önceden bilgi sunulması ve onların konu hakkındaki mevcut durum, hedeflenen değişim ve kaynak sınırları hakkında bilgi sahibi olarak ve hazırlık yaparak toplantılara katılması, daha anlamlı ve etkili katkı vermelerine olanak sağlar. Katılım süreçlerinde karşılıklı iletişim, paydaşların güveni için önemlidir.
Katılım süreci sonrasında paydaşların görüşleri değerlendirilerek kararların oluşturulması gerekir. Katılımı güçlendiren ve gelecek dönemlerde de katılımı motive edecek olan faktör; alınan görüşlerin nasıl değerlendirildiği, kararlara nasıl yansıtıldığı veya neden yansıtılamadığı konusunda ilgili paydaşlarla bilgi paylaşılmasıdır. Bu yaklaşım katılımcıların motivasyonunu güçlendirerek alınan kararların kabulünü olumlu şekilde etkileyecektir.
Katılımcı Bütçe çalışmalarının yaygınlaşması, belediye kaynaklarının bir kısmının paydaşlar ile birlikte ve onların da söz sahibi olacağı bir şekilde yönetilmesine imkan sağlar. Bu durum vatandaşların ilgili kararların uygulanmasında sorumluluk almalarını ve belediye nezdinde şeffaflık ve hesap verebilirliği artıracaktır.
Belediyelerin önemli bir kısmının Kent Konseyleri kurduğu görülüyor. Kent Konseyleri aktif olarak çalıştığında belediyenin paydaşları ile olan etkileşimini güçlendirmesine yardımcı olacaktır. Kent Konseyleri aracılığıyla daha etkin çalışmalar yürütülebilir, fakat kendi faaliyetleri konusunda da şeffaf ve hesap verebilir olmalarına ihtiyaç var.

4. Entegre Yönetişim Anlayışının Benimsenmesi

Belediyelerin hizmet alanlarını bütünsel olarak değerlendirerek politika hedeflerini belirlemeleri gerekir. Bu politika hedefleri çerçevesinde ilgili birimler ortak bir çalışma yaparak daha etkin bir planlama yapabilirler.
Belediyelerin farklı kademe ve birimleri arasında ortak düşünme, istişare, iş birliği ve iletişim kültürlerinin güçlendirilmesi, alınan kararların kalitesini artıracaktır.
Planlama sürecinde ulusal ve bölgesel plan ve hedeflerin göz önünde tutulması ve belediyelerin bu çerçevede hizmet ve yatırımlarını planlaması, merkezi yönetim ile iş birliği imkanlarını artırarak bölgesel kalkınmayı yerelden destekleyecektir.
Belediyelerin sürdürülebilir kalkınma ve yaşam kalitesine bütünsel bir gözle bakarak iş dünyasını, sivil toplumu ve merkezi yönetimi de içeren kalkınma kurulları oluşturması ya da bu kurullarda yer alması, belediyenin rolünün netleşmesine ve daha etkin planlama yapmasına yardımcı olacaktır.

5. Kurumsal İşleyişte Sürekli Öğrenme ve Gelişimin Güçlendirilmesi

Belediyelerin işleyiş yapılarını iyi yönetişim ilkeleri bazında ele alması ve zayıf olduklarını tespit ettikleri alanları güçlendirmeleri, öğrenme ve gelişim çalışmalarının etkinliğini artıracaktır.
Belirlenen hedeflere ulaşmak amacıyla gerçekleştirilen çalışmaların performansını takip edebilmek için uygun performans göstergeleri belirlenmeli ve düzenli olarak takip edilmelidir. Söz konusu performans bilgileri, ilgili tüm yapılar ile paylaşılarak iyileştirme çalışmaları yürütülebilir.
Performansın takip ve değerlendirme zamanları, uygulamaların doğası ile uyumlu olarak belirlenirse yıl içerisinde de iyileştirmeler gerçekleştirilebilir.