ARAŞTIRMA YÖNTEMİ
Belediye Yönetişim Karnesi© 2023 araştırması, Argüden Yönetişim Akademisi olarak 2018 yılında gerçekleştirdiğimiz çalışmanın, 2023 yılı itibariyle yeni bilgiler ışığında İstanbul ilçe belediyelerinin yönetişim uygulamalarında yaşanan değişimi izlemek ve mevcut durumu anlamak amacıyla tekrarlanmasıdır. Her iki araştırma temelde ilçe belediyelerinde iyi yönetişimi, kamuya açık bilgi ve belgelere dayanarak vatandaş gözüyle değerlendirmek amacıyla yürütülmüş projelerdir. BYK 2023 araştırması, ilçe belediyelerinde iyi yönetişimi, kamuya açık bilgi ve belgelere dayanarak vatandaş gözüyle değerlendirmek amacıyla yürütüldü.
Araştırmamız “vatandaş bakış açısı” ile yürütülmektedir. Vatandaş bakış açısı ile kastedilen, herhangi bir vatandaşın belediyenin açıklamış olduğu bilgi ve belgeleri, internet ve diğer mecralarda belediye ile ilgili yayınlanmış verileri inceleyerek belediyeye dair bir değerlendirme yapmasıdır. Bu çalışmada belediyeler tarafından sunulan bilgilerin kalitesine ve derinliğine yönelik bir değerlendirme yapılmamakta, açıklanan tüm bilgilerin doğru olduğu kabul edilmektedir. Bu nedenle elde edilen sonuçlar ile belediyelerin paylaştığı bilgi düzeyi ve kalitesi doğru orantılıdır.
Araştırmamız yerel yönetimlerde iyi yönetişim yaklaşımının hayata geçirilmesi konusunda bir değerlendirme yapmayı ve gelişim önerileri sunmayı hedefliyor. Tespit ettiğimiz gelişim alanlarına yönelik önerilerimizin belediyelerce hayata geçirilmesi, vatandaşların belediyelere duyduğu güveni artıracak ve yaşam kalitelerinin iyileşmesine katkı sağlayacaktır. Belediyelerde yönetişim uygulamalarının geliştirilmesi ve güçlendirilmesi orta ve uzun vadede vatandaşların memnuniyet düzeylerini de olumlu etkiler.Tespit ettiğimiz gelişim alanlarına yönelik önerilerimizin belediyelerce hayata geçirilmesi, vatandaşların belediyelere duyduğu güveni artıracak ve yaşam kalitelerinin iyileşmesine katkı sağlayacaktır.
Araştırmamızda iyi yönetişimi, karar alma ve uygulama süreçlerinin kalitesi ile ilgili ve çok boyutlu bir kavram olarak ele alıyoruz. Bu nedenle iyi yönetişim ilkelerini tanımlarken, bu ilkelerin yönetimin farklı süreçlerinde hayata geçirilebileceği ve kurumsal öğrenme açısından farklı rolleri olabileceğini göz önünde tutuyoruz. İyi yönetişimi, hem bu ilkelerin hayata geçmesi temelinde, hem de yerel yönetim süreçlerinin ve belediyelerin kurumsal öğrenme döngüsünün bir parçası olarak tanımlıyoruz.
Araştırmamız, iyi yönetişimin öznel değerlendirme ve algılar üzerinden değil nesnel olarak ölçülmesine odaklanıyor. Bu amaçla kamuoyuna açık bilgi ve belgelere erişmek için kullandığımız başlıca kaynaklar şu şekilde:
- İlçe belediyelerinin stratejik planları (2020–2024)
- İlçe belediyelerinin performans programları (2022 ve 2023)
- İlçe belediyelerinin faaliyet raporları (2022)
- İlçe belediyeleri tarafından hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmış eylem planları
- İlçe belediyeleri tarafından hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmış strateji belgeleri
- Mali belgeler (ör: kesin hesap raporları)
- İlçe belediyelerinin internet siteleri
- Kent Konseylerinin internet siteleri
- İnternet arama motorları aracılığıyla ulaştığımız haber, duyuru, veri ve bilgiler
Araştırma sonuçları, ilgili bilgilerin raporlama kalitesinden büyük ölçüde etkilenmektedir. Bu yöntem ile toplanan veriler, raporları yazan idareler tarafından doğrudan şekillendirilmektedir. Raporlama kalitesi, şeffaflığın sağlanması ve vatandaşların belediyeleri izleme ve değerlendirme kapasitesini artırması açısından önemlidir. Paylaşılan bilginin veri temelli, anlaşılır ve kıyaslamaya imkân verecek şekilde olması, iyi yönetişimin hayata geçirilmesinin en önemli ön koşuludur.
Puanlama ve Karne
Veri toplamak ve karneleri oluşturmak için 7 iyi yönetişim ilkesini, 4 yönetim sürecini ve kurumsal öğrenmenin 3 boyutunu yansıtan 227 gösterge kullanıldı. Bu göstergeler, vatandaşlar başta olmak üzere diğer tüm paydaşlarının, ilçe belediyelerine dair dijital alandaki belge ve bilgilere başvurarak “mevcut” (evet) ya da “mevcut değil” (hayır) şeklinde cevaplar vermesini öngörüyor. Cevabı evet olan göstergeler 1 puana tekabül ediyor. İyi yönetişim karne puanları, ağırlıklandırılmış gösterge puanlarının toplanması ile elde edildi.
Göstergelerin işaret ettiği soruların cevapları, temel olarak belediyelerin stratejik planları, performans programları, faaliyet raporları ve internet siteleri içinde arandı. Araştırmacılar arasında yorum farklarından kaynaklanabilecek hataların en aza indirgenmesi için, ilk aşamada seçtiğimiz pilot belediyeler tüm araştırmacılar tarafından incelendi ve veri bütünlüğünün sağlanması için bir kılavuz oluşturuldu.
Karneler oluştururken göstergeler; iyi yönetişim ilkeleri, yönetim süreçleri ve öğrenme döngüsü üzerinden ağırlıklandırılarak her göstergeye bir katsayı verildi. Bu ağırlıklandırma süreci, araştırmamızın kavramsal çerçevesi, iyi yönetişim kültürüne dair tercihler ve ilgili mevzuatlar baz alınarak şekillendirildi. Bu sayede her belediyenin bütünsel olarak iyi yönetişim kültürü ve uygulamaları açısından nasıl bir düzeyde olduğunu görme imkânımız oluştu. Ortaya çıkan karneler, belediyelerin iyi yönetişimi genel olarak ne kadar sağladığına yönelik çeşitli puanlar barındırıyor. Kullanılan yöntem, toplam karne puanının üç farklı açıdan incelenmesine olanak sağlıyor. Karneleri incelerken, her belediye için toplam karne puanına ek olarak, iyi yönetişim ilkeleri, yönetim süreçleri ve kurumsal öğrenme döngüsü açısından da puanlar olduğunu göreceksiniz. Örneğin toplam karne puanı yüksek olan belediyeler iyi yönetişimin her ilkesinde en yüksek puan alan belediyeler olmadığı gibi, toplam karne puanı düşük olan belediyelerin farklı süreçlerde ya da kurumsal öğrenme açısından diğerlerinden daha yüksek puan alabildiği görülüyor. Ortaya çıkan karneler, belediyelerin iyi yönetişimi genel olarak ne kadar sağladığına yönelik çeşitli puanlar barındırıyor. Karneleri incelerken, her belediye için toplam karne puanına ek olarak, iyi yönetişim ilkeleri, yönetim süreçleri ve kurumsal öğrenme döngüsü açısından da puanlar olduğunu göreceksiniz.
Belediyelerin oluşturduğumuz karneleri yakından incelenmesi, iyi örnekleri değerlendirmesi ve tespitlere dayalı gelişim önerilerimizi hayata geçirmesiyle iyi yönetişim kültürünün gelişeceğine inanıyoruz.
Önerilerimizin hayata geçirilmesi, vatandaşların belediye karar alıcılarına emanet ettikleri yetki ve kaynakların kullanım biçimini izleme, değerlendirme ve katılım yoluyla etkileme imkânlarını artıracaktır.
Sivil toplum ve diğer paydaşların, kullanılan yöntem, elde edilen sonuçlar ve yapılan önerileri göz önüne alarak belediyeler ile daha etkili ilişkiler kurması, iyi yönetişimin bütünsel olarak yerel düzeyde yayılmasına ve güçlenmesine destek olacaktır.